Spreekbeurt Cello - Cello termen - Celloklas en Cellowinkel

Zoek je materiaal voor een supergave spreekbeurt op school? Hier vind je alles wat je nodig hebt! En bel of mail me gerust als je materiaal nodig hebt voor je spreekbeurt. Ik help je graag. Tegen een vergoeding van de verzendkosten kan ik je een cello poster op sturen (‘Davidov cello t.w.v €17,50 en cello anzichtkaartenkaartjes t.w.v € 1,99).

Veel leerlingen van mij houden hun spreekbeurt op school over de cello. Jullie weten allemaal veel te vertellen over de cello. Het is mijn bedoeling om je in een aantal delen alles te leren over de cello:

Hoe wordt een cello gebouwd? Lees mijn blogbericht over: Cellobouw
Om je extra op weg te helpen vind je hieronder allerlei cello termen en cello begrippen.

Cellotermen en cellobegrippen overzicht:

TERM	UITLEG
Achterblad	De achterkant van de klankkast.
Barokcello	Speciale, ingetogen klinkende cello met darmsnaren. Deze wordt gebruikt voor muziek uit de tijd van de barok (c. 1600-1750).
Basbalk	Zie: Zangbalk.
Bladen	Zie: Achterblad en Bovenblad.
Bovenblad	Een van de belangrijkste onderdelen van een cello: de bovenkant van de klankkast. Meestal is dit gemaakt van fijn sparrenhout.
Bovenzadel	Zie: Kielhoutje.
Catgut	Geen kattendarm, zoals vaak gedacht wordt. Maar darm van dieren uit de veestapel (cattle, in het Engels). Voor cellosnaren wordt schapendarm gebruikt. Zie ook: Snaren.
Cellohoes	Een cellohoes of cellotas dient ter bescherming op reis. Want wanneer de cello ergens heengebracht moet worden, kun je de cello en strijkstok kwijt in de hoes.
Cellokoffer	Een cellokoffer of cellokist dient ter bescherming op reis. Want wanneer de cello ergens heengebracht moet worden, kun je de cello en strijkstok kwijt in de koffer.
Corpus	Zie: Klankkast.
Demper	Zie: Sourdine.
Dosse	Zie: Kwartiers gezaagd hout.
Duimleertje	Stukje (kunst)leer rond de stang van een strijkstok. Omdat de duim anders zou schuren tegen de rand van de slof.
Ebbenhout	Zie: Hout.
Elektrische cello	Een elektrische cello kun je aansluiten op een versterker. Een of meer ingebouwde elementen (pickups) zetten de trillingen van de snaren om in elektrische signalen die versterkt kunnen worden. Een elektrische cello heeft meestal geen klankkast. Omdat die niet nodig is voor het voortbrengen van de klank. Want dat gebeurt dan door het element in combinatie met de versterker.
Elektroakoestische cello	Als een elektrische cello een klankkast heeft (en dus ook onversterkt klank voortbrengt) spreken we van een elektroakoestische cello. Er zijn elektroakoestische celli waaraan je van buitenaf niet kunt zien dat er elementen in zitten. Onderaan de cello (bij de cellopin) zit dan een jack-plug aansluiting om de kabel aan te sluiten.
Element	Het element (vaak een piëzo) zet de trillingen in de cello om in een elektrisch signaal dat versterkt kan worden. Meestal wordt het element in de kam geplaatst. Bijvoorbeeld verwerkt in één van de benen van de kam (Fishman Pro C200 concert series element), of gestoken in één van de uitsparingen in de kam of geplakt in of op de klankkast van de cello.
ƒ-gat	De klankgaten van een cello hebben de vorm van de schuine letter ƒ.
Ferrule	Zie: Slof.
Fijnstemmers	Kleine stemmechaniekjes in het staartstuk. Daarmee kun je de snaren makkelijker fijn stemmen dan met de grote houten stemsleutels in de kop van de cello. Zeker noodzakelijk bij stalen snaren.
German silver	Zie: Nieuwzilver, nikkelzilver.
Gevlamd hout	Veel cello’s hebben een achterblad en zijkanten met hout waar vlammen in lijken te zitten.
Haarlint	De haren van je strijkstok. Meestal haren uit een paardenstaart; bij goedkopere strijkstokken ook wel kunststof. Want de schubben van het paardenstaarthaar bieden de hars een goede houvast.
Hak	Zie: Slof.
Hals	Tussen de klankkast en de kop zit de hals, met daarop de toets. Het dikke deel bij de klankkast is de halsvoet.
Halsvoet	Het dikkere deel van de hals, vlak bij de klankkast.
Hars	Met cellohars maak je de haren van je strijkstok een beetje kleverig. Daardoor krijgen ze voldoende grip op de snaren.
Hele cello	De ‘gewone’, grootste cellomaat, ofwel de 4/4 cello. Zie ook: Kindercello’s.
Hieltje	Halfrond uitsteekseltje van het achterblad. Hier wordt de halsvoet aan vastgelijmd.
Hohlkehle	Het lager gelegen ‘dal’ tussen de rand en de welving van bovenblad en achterblad.
Hotelsourdine	Demper om bij het oefenen minder geluid te produceren. Zie: Sourdine.
Hout	Voor cello’s worden allerlei houtsoorten gebruikt, zoals sparrenhout (Fichte, spruce, ofwel kerstboomhout) voor het bovenblad, esdoorn (Ahorn, maple) voor het achterblad, de zijkanten en de kam, en ebbenhout, palissander en buxus voor stemsleutels en staartstukken.
Hygrometer	Vertelt je hoe droog of vochtig de lucht is. Belangrijk voor cello’s en andere instrumenten met een houten klankkast.
Inleg	Smalle, ingelegde versiering van en bescherming voor het boven- en het achterblad.
Kam	De kam, die op twee benen en met twee kamvoetjes op het bovenblad staat, geeft de trillingen van de snaren door aan het bovenblad.
Kielhoutje	Het houten stripje waar de snaren aan de bovenkant van de hals overheen lopen. Wordt ook wel het bovenzadel.
Kindercello’s	Cello’s in kleine maatjes. Naast de zogenaamde hele (4/4) cello zijn er ook 7/8, 3/4 (driekwart), 1/2 (halve) en nog kleinere (1/4, 1/8 en zelfs 1/16) cello’s.
Klankkast	De klankkast of corpus (lichaam) versterkt het geluid van je cello.
Knop	De pen van een cello wordt vastgeklemd in de knop.
Krans	De zijkanten van de klankkast.
Krul	De krul of voluut van een cello is de houten versiering aan de bovenkant van de hals. Bij meesterinstrumenten wordt de krul als een handtekening gezien: elke bouwer heeft zijn eigen model krul.
Kwartiers gezaagd hout	Als je een boom tot planken verzaagt zoals je een taart in stukken snijdt, krijg je kwartiers gezaagd hout. Bij gelijke dikte is dat vaak sterker dan dikker gezaagd hout.
Kwintenrein	Een cello is kwintenrein als het interval tussen twee naast elkaar liggende snaren in elke positie een zuivere kwint is. Met oude snaren of een scheve kam gaat dat mis.
Lak	Cello’s en andere strijkinstrumenten kunnen met verschillende soorten lak worden afgewerkt (olielak, spirituslak, nitrocelluloselak of een synthetische laksoort). De gebruikte lak is belangrijk voor de klank, het uiterlijk en de manier van schoonmaken van je cello.
Lus	Het staartstuk zit met een lus of strop aan de knop vast.
Meestercello	Een instrument dat van begin tot eind door een meesterbouwer gebouwd is.
Mensuur	Met de term mensuur kunnen verschillende afmetingen worden aangegeven, zoals de snaarlengte (de afstand van het kielhoutje tot de kam), maar ook wel de afstand van de klankkast tot de kam en de afstand van het kielhoutje tot de klankkast, of de verhouding tussen die twee. Bij cello’s is die verhouding meestal 10:7, maar er zijn ook cello’s met een afwijkende mensuur. Zie ook: Snaarlengte.
Montuur	De metalen onderdelen van een strijkstok.
Muis	In de klankkast van de cello hopen zich na verloop van tijd stofdeeltjes op, die een klein korreltje kunnen vormen. Het voorzichtig heen en weer schudden van de cello kan het stofkorreltje in de klankkast hoorbaar maken. Het kan voor het getrainde gehoor hoorbaar zijn tijdens een opvoering en deze muis kan dus maar het beste verwijderd worden. Dat kan door de cello voorzichtig ondersteboven te houden de cello rustig heen en weer te wiegen. Met geduld kan het stofballetje dan via de f-gaten de klankkast verlaten.
Nieuwzilver, nikkelzilver	Mengsel (legering) van koper, zink en nikkel. Geen zilver, dus!
Omwikkeling	De omwikkeling van de strijkstok, naast het duimleertje.
Omwindingen	De metalen omwikkeling van de snaren.
Onderzadel	Een stripje, meestal van ebbenhout, dat het bovenblad beschermt tegen de lus waarmee het staartstuk vastzit.
Oog, Parijs’ oog	Ingelegde versiering. Een Parijs’ oog is een rondje parelmoer met een metalen ringetje eromheen. Een oog is alleen een ringetje. (Parijse) ogen zitten in sloffen, stemsleutels, staartstukken en andere onderdelen.
Pen, pin	Als je speelt, rust de cello op een inschuifbare pen, pin, punt of cellopunt.
Ribben	De zijkanten van de klankkast. Ook wel krans genoemd.
Romberg	Bernhard Romberg (1767–1841) was de Duitse cellist die de toets onder de C-snaar vlak maakte om hem zo meer ruimte te geven.
Schaduwen	Techniek om cello’s ouder te laten lijken. Schaduwen is het aanbrengen van een lichte, okerkleurige (gelige) laag, daarna de aflak en vervolgens deze deels weer wegvegen, als zou deze zijn weggesleten in de loop van de tijd.
Schroevenvet	Zie: Sleutelzeep.
Schuifje	Onderdeel van de slof. Zie: Slof.
Scordatura	Afwijkende stemming. Dit komt bij cello’s maar zelden voor.
Servais	De Belgische cellist Adrien Servais (1807–1866) wordt gezien als de uitvinder van de steunpin of pen van de cello.
Sleutelkast	De stemsleutels zitten in de sleutelkast. Zie: Stemsleutels.
Sleutelpasta	Zie: Sleutelzeep.
Sleutelvet	Zie: Sleutelzeep.
Sleutelzeep	Smeermiddel voor stemsleutels dat ook voorkomt dat sleutels uit zichzelf verdraaien. Ook wel schroevenvet, sleutelpasta of sleutelvet genoemd.
Slof	Het haarlint van je strijkstok zit in de slof, die je met een spanschroef naar voren en achteren kunt draaien. Aan de onderkant van de slof zit het schuifje, met in het verlengde daarvan vaak een metalen hak, die doorloopt naar de achterkant van de slof. Aan de voorkant, waar het haar binnenkomt, zit de slofring of ferrule.
Slofring	Onderdeel van de slof. Zie: Slof.
Snaarhoogte	De afstand van de snaren tot de toets, gemeten aan het einde van de toets.
Snaarhuisjes	Beschermen de kam tegen de snaren, en andersom.
Snaarlengte	De snaarlengte van kielhout tot kam, ofwel het deel waar de snaren vrij kunnen trillen. Zie ook: Mensuur.
Snarenhouder	Ander woord voor staartstuk. Zie: Staartstuk.
Sourdine	Met een sourdine of sordino maak je de klank van je cello iets zoeter, zachter of fluweliger. Een hotelsourdine of toonwolf dempt heel sterk. Zie ook: Wolftoon.
Spanschroef	Met de spanschroef span en ontspan je het haarlint van de strijkstok.
Staartstuk	De snaren zitten vast aan het staartstuk, en het staartstuk zit met de lus of strop vast aan de knop.
Stang	De (houten of kunststof) stok van de strijkstok. Zie: Strijkstok.
Stapel	Dun, rond houtje dat in de buurt van de kam in de klankkast staat, aan de kant van de dunste snaar, vastgeklemd tussen bovenblad en achterblad. De stapel ziet men als de ‘ziel’ van een cello en wordt in Vlaanderen bijvoorbeeld ook zo genoemd.
Stemschroeven	Zie: Stemsleutels.
Stemsleutels	Je stemt je cello met vier stemsleutels of stemschroeven, al dan niet samen met de fijnstemmers. Zie ook: Fijnstemmers.
Stradivarius	Antonio Stradivari, die meestal Stradivarius genoemd wordt, bouwde het standaardmodel van de cello zoals die nu nog altijd gemaakt wordt. Stradivarius (1644–1737) is nog altijd werelds beroemdste vioolbouwer.
Strijkstok	Meestal stok genoemd. Zie ook: Haarlint, Slof en Stang.
Strijkstokhoesje	Een stoffen hoesje, waarin de strijkstok schoon en veilig opgeborgen kan worden. In de cellowinkel zijn door Mirjam gemaakte strijkstokhoesjes te koop in allerlei dessins.
Toets	Als je speelt, druk je de snaren met je vingers tegen de toets. Voor de toets wordt meestal ebben gebruikt, omdat dat een heel harde houtsoort is.
Toonwolf	Een sterk dempende sourdine. Zie: Sourdine.
Voluut	Ander woord voor de krul van een strijkinstrument. Zie: Krul.
Wangen	De zijkanten van de sleutelkast. De zijkanten van de bladen (krans, ribben) worden zo ook wel genoemd.
Wolfdoder	Met een wolfdoder ‘dood’ je het stotterende effect van een wolftoon. Zie: Wolftoon.
Wolftoon	Een schommeling in het timbre van de toon die op de cello ongewenst is. Hoorbaar als een stotterende toon. Deze klank komt ook voor bij goede cello’s, maar niet alle cello ‘s hebben een wolf. De wolf is voor de goede bespeler niet moeilijk te vinden en ligt meestal tussen de E en de F. Sommige celli hebben ook een wolfstoon op de fis. Een middel hiertegen is het plaatsen van een zogenaamde wolfdemper of wolfdoder. De wolfdoder wordt op één van de snaren gezet, tussen de kam en het staartstuk. Een wolfklem (soort demper) kan ook tussen twee snaren in geklemd worden, onder de kam. De juiste plaatsing ervan vereist enige expertise. Komt bij veel cello’s voor. Niet te verwarren met een toonwolf, want dat is een sterk dempende sourdine.
Zangbalk	Houten balkje aan de binnenkant van het bovenblad. Ook wel basbalk genoemd.
Ziel	Zie: Stapel.

Meer weten over alle cellotermen en cellobegrippen?

Wil je meer weten over de cello en bekend raken met bovenstaande begrippen en termen? Lees dan mijn eBooks. Daarin vindt je uitgebreide uitleg, bijvoorbeeld alles over cellosnaren. En in het kooptips eBook (gratis) kun je een aantal dingen lezen over de gebruikte materialen in de cellobouw en wat dit zegt over de kwaliteit van de instrumenten.